Do czego prowadzi mowa nienawiści - o długofalowych skutkach dyskryminacji i dehumanizacji - Pracownia Pomocy Psychologicznej SALAMANDRA

W latach pięćdziesiątych XX wieku amerykański psycholog Gordon Allport zaproponował pięciostopniowy model pokazujący eskalację negatywnych zjawisk wynikających z mowy nienawiści, znany jako „piramida nienawiści”. Model Allporta pokazuje, jak brak reakcji na werbalnie okazywaną w stosunku do określonych grup społecznych niechęć może prowadzić do nasilania się negatywnych postaw, począwszy od izolowania i unikania osób przynależących do tych grup, na eksterminacji kończąc.

Jako psychologowi temat ten wydaje mi się szczególnie aktualny dziś, kiedy mamy do czynienia z narastaniem negatywnych zjawisk, takich jak internetowy hejt, cyberprzemoc i wykluczająca mowa nienawiści wobec różnych grup: osób nieheteronormatywnych, osób innej narodowości, osób niepełnosprawnych, o innym kolorze skóry czy innego wyznania lub braku wyznania.

Dobry psycholog Warszawa - piramida nienawiści Gordona Allporta

Jeśli ktoś z was nie wie, czym jest mowa nienawiści lub ma wątpliwości wokół tego tematu, zapraszam do zapoznania się z poniższymi definicjami.

W kodeksie karnym mowę nienawiści określa się jest jako jakiekolwiek wypowiedzi ustne lub pisemne, ale także graficzne, prowadzące do publicznego znieważania poszczególnych osób lub grup ludności z powodu przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej:

Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Jeśli chodzi o mowę nienawiści (hate speech) Facebook w swoim regulaminie określa granice w następujący sposób:

Nie zezwalamy na treści propagujące nienawiść na Facebooku, ponieważ tworzą one atmosferę strachu i wykluczenia, a w niektórych przypadkach mogą zachęcać do prawdziwej przemocy.
Jako treści propagujące nienawiść rozumiemy wypowiedzi bezpośrednio atakujące inne osoby na podstawie tzw. cech chronionych, takich jak rasa, pochodzenie, narodowość, wyznanie, orientacja seksualna, kasta, płeć biologiczna, płeć kulturowa, tożsamość płciowa, poważna choroba lub niepełnosprawność. Stosujemy także pewne środki ochronne względem statusu imigracyjnego. Przez atak rozumiemy treści namawiające do przemocy lub odczłowieczające inne osoby, sugerujące ich niższość lub wzywające do ich wykluczania lub segregacji.

Więcej informacji o tym, jakich treści nie wolno publikować na Facebooku, znajdziecie tutaj ->

Przez mowę nienawiści należy też rozumieć wykluczający język, rozpowszechnianie stereotypów i uprzedzeń oraz rasistowskie i homofobiczne żarty.

Nawet gdy [rasistowskie] żarty zdają się być niewinne, może kryć się za nimi wrogość.
Gordon Willard Allport "Skąd biorą się uprzedzenia"

* Gordon Willard Allport (1897-1967) - psycholog amerykański, w latach 1930-1957 profesor Uniwersytetu Harvarda. Zajmował się badaniami z zakresu psychologii społecznej Jako jeden z pierwszych zajmował się badaniem osobowości, prowadził również badania z zakresu psychologii społecznej. Wprowadził psychologię osobowości jako przedmiot akademicki.

Zdaniem Allporta, mowa nienawiści może eskalować kolejno do następujących stadiów:

• unikania i izolacji osób należących do danej grupy (marginalizowania, demonizowania i dehumanizacji)
• dyskryminacji (gorszego, nierównego traktowania, wykluczenia i prześladowań)
• aktów przemocy fizycznej (napaści, wandalizmu, niszczenia mienia należącego do osób z dyskryminowanych grup)
• eksterminacji (zamachów na życie, podpaleń, ataków bombowych i ludobójstwa).

Właśnie dlatego, że mogą prowadzić do tak nieprzewidywanych konsekwencji, mowa nienawiści, zachowania warunkowane stereotypami i uprzedzeniami czy nawoływanie do szykanowania określonych osób lub grup, są zjawiskami tak niebezpiecznymi. Pozornie niewinne żarty łatwo wymykają się spod kontroli, prowadząc do narastania negatywnych, dyskryminujących postaw.

Dyskryminacja oznacza nierówne, gorsze (często również łamiące prawo) działanie albo zaniechanie, a także kryterium lub przepis, dotyczące poszczególnych osób lub grup ze względu na ich rzeczywiste lub domniemane cechy tożsamości, takie jak:

płeć,
tożsamość płciowa,
kolor skóry,
pochodzenie narodowe i/lub etniczne,
język,
religia, wyznanie lub bezwyznaniowość,
stan zdrowia i stopień sprawności,
orientacja psychoseksualna,
światopogląd,
status społeczny i ekonomiczny,
wiek,
inne

Dyskryminacja skutkuje utrudnieniem lub uniemożliwieniem korzystania na równi z innymi z praw, wolności oraz z szeroko pojętych zasobów i dóbr społecznych.

Model Allporta nie tylko obrazowo pokazuje nie tylko zależność między przyzwoleniem na mowę nienawiści a dyskryminacją i przemocą wynikającą z uprzedzeń, ale pomaga zwiększyć świadomość na temat tego, jak ogromne znaczenie ma zapobieganie tym zjawiskom oraz reagowanie na każdy, nawet najmniejszy ich przejaw.

W XX wieku mieliśmy okazję obserwować i przeżyć konsekwencje nienawiści: podczas II wojny światowej i powstania obozów koncentracyjnych, krwawej, plemiennej wojny w Rwandzie czy w trakcie okrutnej wojny na terenie byłej Jugosławii.

Wiemy, czym to się kończy. Dlatego nie wolno milczeć, kiedy nienawiść narasta. Nie wolno udawać, że nic się nie dzieje. Milczenie i brak reakcji są przyzwoleniem.

Jeśli interesuje cię ta tematyka, dobry psycholog Warszawa zaprasza do lektury postów i wysłuchania audycji na psychologicznym blogu:

Ten temat jest dla Ciebie ważny? Potrzebujesz zmian w swoim życiu? Chcesz zrozumieć przyczyny i znaleźć rozwiązania? Umów się na konsultację!