Różnice między psychologią, psychiatrią a neurologią - rozmowa dla Echa Jaworza

Dziś zamieszczam archiwalną rozmowę na temat różnic pomiędzy psychologią, psychiatrią, a neurologią oraz tego, czym psycholog się zajmuje, przeprowadzoną, kiedy pracowałam jako psycholog w Beskidzkim Zespole Leczniczo-Rehabilitacyjnym Szpitalu Opieki Długoterminowej w Jaworzu i zamieszczoną w lokalnej gazecie "Echo Jaworza". Dobry psycholog Warszawa zaprasza do lektury i dzielenia się swoimi opiniami.

Echo Jaworza - Na wstępie proszę powiedzieć, jakie są zasadnicze różnice między psychologią, psychiatrią a neurologią?

Elżbieta Grabarczyk - Odpowiedź na to pytanie jest o tyle istotna, że ludzie bardzo często utożsamiają te dziedziny, zwłaszcza psychiatrię i psychologię. Bywa to źródłem nieporozumień, niekiedy obaw lub niepotrzebnych oporów związanych z wizytą u lekarza psychiatry lub psychoterapeuty. Tymczasem, chociaż przedmiotem zainteresowań obu tych nauk jest najogólniej taki sam - czyli człowiek, każda ujmuje go nieco inaczej, z innej perspektywy, zajmuje się innymi jego stronami. Oczywiście należy zdawać sobie sprawę z tego, że inaczej wygląda rozmowa pacjenta z lekarzem internistą, chirurgiem, onkologiem, a inaczej z psychologiem czy psychiatrą. Ci ostatni mniej uwagi poświęcą dolegliwościom fizycznym, skupiając się na psychice pacjenta.

Zacznijmy od wyjaśnienia, że neurologia i psychiatria, w odróżnieniu od psychologii to dziedziny medycyny. Niektóre choroby są domeną zarówno psychiatry, jak i neurologa. Jednak neurologia zajmuje się tymi schorzeniami, w których podłożem jest jakiś proces uszkadzający układ nerwowy. Natomiast zadaniem psychiatrii jest rozpoznawanie oraz leczenie różnych chorób i zaburzeń psychicznych, których podłożem jest biochemiczne zaburzenie funkcjonowania mózgu jako całości, takich jak: psychozy (na przykład schizofrenia), zaburzenia depresyjne, czy nerwicowe. Bada ich przyczyny, metody zapobiegania i leczenia.

Psychologia natomiast jest nauką zajmującą się zjawiskami typowo psychicznymi (takimi, jak emocje, myśli, spostrzeżenia, motywacje) oraz ich wpływem na zachowania człowieka. Bada też wpływ tych zjawisk na relacje człowieka z innymi ludźmi, otoczeniem. W praktyce często specjaliści z tych dziedzin współpracują ze sobą korzystają nawzajem ze swojej wiedzy, wspólnie konsultują pacjentów. Jeśli psychiatra uważa, że podłożem kłopotów pacjenta jest jedynie jego psychika, a nie chorobowo zmieniony proces chemiczny w mózgu, kieruje go do psychologa. Psycholog korzysta ze wsparcia psychiatry, kiedy uważa, że działania wyłącznie psychologiczne nie wystarczą do udzielenia skutecznej pomocy pacjentowi, na przykład, jeśli konieczne jest uzupełnienie psychoterapii zażywaniem odpowiednich leków.

Echo Jaworza - Dokładniej rzecz ujmując, czym zajmuje się psycholog i kto powinien go odwiedzić?

Elżbieta Grabarczyk - W dużym skrócie - diagnozą oraz udzielaniem pomocy psychologicznej. Rzetelna diagnoza problemu jest podstawą skutecznej pomocy. Sama diagnoza psychologiczna często dotyczy predyspozycji i ograniczeń zawodowych, uzdolnień, zainteresowań, cech osobowości, przyczyn trudności w szkole lub kontaktach z innymi ludźmi. Służą do tego odpowiednie narzędzia - testy, kwestionariusze, przede wszystkim jednak rozmowa, nazywana wywiadem psychologicznym. Ich celem jest poznanie pacjenta, zebranie informacji o jego obecnej sytuacji życiowej, zawodowej i rodzinnej, wydarzeniach z przeszłości, które mogą mieć wpływ na jego obecny stan i samopoczucie, jego mocnych i słabych stron, obaw, cech charakteru.

Na tej podstawie psycholog decyduje o najkorzystniejszej formie pomocy, dostosowanej do potrzeb i oczekiwań pacjenta. Z psychologiem warto porozmawiać kiedy chcemy lepiej poznać i zrozumieć samych siebie, przemyśleć przyczyny swoich kłopotów w różnych dziedzinach życia: w porozumieniu się z bliskimi, w pracy, ze znajomymi, kiedy niepokoi nas własny nastrój, na przykład długotrwałe przygnębienie, nerwowość, wybuchowość. To oczywiste, że ludzie szczęśliwi i mający oparcie w rodzinie czy przyjaciołach nie zgłaszają się po pomoc.

Do psychologa trafiają najczęściej osoby, w których życiu dzieje się coś, czego nie akceptują, pojawia się kryzys, załamanie, potrzebują z dystansu spojrzeć na swoje wybory życiowe czy chcą zrozumieć swoje uczucia, nastroje, zachowania, lub też kiedy niepokoją się zachowaniami bliskich osób (dziecka, partnera): sięganiem po używki, kłopotami w nauce, agresywnością. Często wystarczy jednorazowa porada, wspierająca zgłaszającą się osobę przez wspólne rozpatrzenie problemu, zastanowienie się nad możliwymi rozwiązaniami. Czasem wskazane jest podjęcie dłuższej psychoterapii indywidualnej albo grupowej. Tym rodzajem działań psychologicznych zajmują się wyszkoleni, posiadający uprawnienia psychoterapeuci.

Echo Jaworza - Jakie placówki z naszego terenu poleciłaby Pani naszym pacjentom?

Elżbieta Grabarczyk - Pod tym względem sytuacja w Bielsku-Białej przedstawia się bardzo korzystnie, ponieważ działa na naszym terenie wiele takich instytucji i placówek. Przygotowałam dla Państwa spis miejsc, gdzie można uzyskać pomoc psychologiczną, redakcja zamieszcza go obok.

Echo Jaworza - Z jakimi problemami najczęściej zgłaszają się do Pani pacjenci przebywający w Beskidzkim Zespole Leczniczo-Rehabilitacyjnym?

Elżbieta Grabarczyk - W dużej mierze wynika to ze specyfiki naszego szpitala. Leczą i rehabilitują się u nas osoby z urazami narządów ruchu, po wypadkach, wylewach, ciężkich operacjach. Stan zdrowia fizycznego odbija się na ich kondycji psychicznej. Często więc, mimo rzetelnej opieki medycznej w naszej placówce i pomyślnych rokowań, trudno im pogodzić się z ograniczeniem sprawności i faktem, że rehabilitacja jest długotrwała i wymaga cierpliwości. Zrozumiałe jest więc przygnębienie, niekiedy zniechęcenie, zmęczenie, depresja, wahania nastroju. Konieczne jest wzmocnienie ich motywacji do systematycznego wykonywania zaleconych ćwiczeń, odbudowanie nadszarpniętego przez chorobę poczucia własnej wartości, pomoc w przywróceniu nadziei na pozytywne zmiany. Z pomocy korzystają również osoby znerwicowane, zestresowane, znajdujące się w trudnej sytuacji rodzinnej, potrzebujące porady w rozwiązaniu życiowych problemów w relacjach z dorosłymi często już dziećmi, czy szukające zwyczajnie wsparcia i wysłuchania.

Echo Jaworza - Dziękuję za rozmowę.
Franciszek Szpok