Krytyczni, wymagający i dysfunkcyjni rodzice – recenzja na psychologicznym blogu

Dla wielu osób rodzice stanowią w okresie dzieciństwa główne źródło dobrych emocji, doświadczeń i wspomnień. Opiekowali się i dbali o zaspokojenie podstawowyh potrzeb: pożywienia, schronienia i ludzkiego ciepła. Chronili przed tym, co mogło zaszkodzić i zachęcali do eksplorowania świata. Okazywali wsparcie, chociaż bez nadmiernej opiekuńczości, a także uczyli radzić sobie z otoczeniem oraz zaspokajać pragnienia i potrzeby.

Osoby, które miały lub wciąż jeszcze mają takich ojców i matki, nie muszą czytać książki Davida M. Allena. Dla wszystkich innych, którzy nie mieli takiego szczęścia, „Krytyczni, wymagający i dysfunkcyjni rodzice. Jak wyznaczać granice i budować zdrowe relacje” mogą okazać się znakomitym wstępem do naprawy relacji z rodzicami.

Mając rodziców od wielu lat zachowujących się w sposób lekceważący, krytyczny, roszczeniowy i dysfunkcyjny czy wręcz nienawistny, trudno uwierzyć, że jakakolwiek zmiana jest możliwa. Zwłaszcza, jeśli wcześniejsze próby uporządkowania relacji kończyły się kolejną awanturą prowadzącą albo do zaognienia konfliktów, albo do długich okresów obrażonego milczenia. Wiele osób uważa nawet, że utrzymywanie relacji z takimi rodzicami jest po prostu niemożliwe, jednocześnie cierpiąc z powodu braku kontaktu i skrycie pragnąc z ich strony akceptacji, ciepła i uznania.

Autor „Krytycznych, wymagających i dysfunkcyjnych rodziców...” jest emerytowanym profesorem psychiatrii. Przez 16 lat pełnił funkcję dyrektora szkoleń podyplomowych ze specjalizacji psychiatrycznej w Centrum Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Tennessee w Memphis. Prowadził badania nad zaburzeniami osobowości, jest autorem książek i licznych artykułów z dziedziny psychoterapii.

David M. Allen to praktyk z kilkudziesięcioletnim stażem w pracy z ludźmi, który postanowił podzielić się z czytelnikami swoją wiedzą, doświadczeniem i technikami zaczerpniętymi z psychoterapii integracyjnej, które sam stosuje w swojej pracy.

Kluczowe w zrozumieniu idei tej książki jest poznanie kluczowych pojęć stosowanych przez autora:

• Krzywdzące zachowania rodzicielskie Allen nazywa zachowaniami ICDD (invalidating, critical, demanding, dysfunctional) czyli lekceważącymi, krytycznymi, roszczeniowymi, dysfunkcyjnymi.
• Drugi skrót to CCRT (core confluctual relatonship themes) - główne konfliktowe motywy/obszary relacji.

Zachowania ICDD u rodziców doprowadzające ich dorosłe dzieci do szału nie wzięły się znikąd. Rodzice nie urodzili się przecież tacy. Dysfunkcyjne wzorce rozwijają się w obrębie co najmniej trzech pokoleń. To skutek historii ich życia i zasad, według których byli wychowywani.

Zasady rodzinne dotyczą tego, jak powinni się zachowywać członkowie rodziny i jakie role powinni odgrywać w różnych społecznych kontekstach. Ich celem jest zachowanie homeostazy rodzinnej. Jeśli rodzina ma sprawnie funkcjonować, wszyscy jej członkowie muszą mieć przypisane role i obowiązki i zgodnie z nimi funkcjonować. Służy do tego wspólna mitologia rodzinna.

Zasady rodzinne stosuje się domyślnie i bez poddawania ich w wątpliwość. Normy wskazują między innymi jak powinnyśmy zachować się w obszarach małżeństwa, wychowania dzieci, aktywności religijnej, kariery zawodowej, ekspresji seksualnej, szacunku dla władzy, kontaktów z osobami postronnymi, poszukiwania przyjemności i rozrywek czy wyrażania emocji.

Rodzina dysponuje mechanizmami regulującymi funkcjonowanie jednostek, pomagającymi upewnić się lub wymusić, aby każdy z członków należycie wypełniał swoją rolę i przyjmował konkretne, pożądane postawy wobec różnych zadań życiowych. Każdy człowiek kwestionujący rodzinny mit i zasady jest atakowany lub lekceważony przez resztę.

Nieracjonalne, destrukcyjne dla relacji i na pozór niezrozumiałe zachowania rodziców wynikają z konfliktu tych zasad z ich osobistymi pragnieniami i ambiwalencji przeżywanej na skutek konieczności życia zgodnie z zasadami, z którymi nie do końca się zgadzają. Zasadniczy konflikt dotyczy tego, na ile każdy z członków rodziny ma prawo do indywidualizmu, a na ile ma być lojalnym graczem zespołowym w grupie czyli rodzinie.

Główne konfliktowe motywy/obszary relacji (CCRT) zostają wykształcone na skutek różnych wydarzeń z przeszłości rodziny. To wewnątrzpsychiczne konflikty doświadczane w obrębie rodziny przez wszystkich jej członków. Te ambiwalencja i wewnętrzne sprzeczności przeżywane w tych obszarach stanowią źródło zachowań ICDD rodziców, takich jak takich jak dystansowanie się, sprzeczne komunikaty, działanie wbrew własnym impulsom.

Allen proponuje zacząć pracę nad zmianą od dokonania diagnozy problemu czyli zidentyfikowania zachowań ICDD u swoich rodziców. Zadaniem czytelnika będzie poznanie jak największej ilości szczegółów z rodzinnej historii. Dzięki temu łatwiej zrozumieć źródła trudnych zachowań rodziców oraz zidentyfikować podstawowe konflikty wewnętrzne kierujące ich zachowaniami.

Największą wartością książki są praktyczne wskazówki i ćwiczenia, do których wykonania autor zaprasza czytelnika. Allen w delikatny sposób przeprowadza nas przez cały proces naprawy relacji, zapoznając ze strategiami pozwalającymi powstrzymać rodziców przed unikaniem trudnych kwestii lub zmuszaniem dorosłych dzieci do milczenia czy wycofania. Przedstawia histonie pacjentów, z którymi czytelnik może się utożsamiać i przykłady relacji, które początkowo wydawały się beznadziejne i niemożliwe do naprawienia.

Autor krok po kroku uczy czytelnika nowego, empatycznego, a zarazem stanowczego stylu komunikowania się z rodzicami. Podkreśla przy tym, że przyjęcie ich wewnętrznych dylematów i zrozumienie ambiwalencji nie oznacza bynajmniej akceptacji ich trudnych i dysfunkcyjnych zachowań.

Dzięki zmianie sposobu komunikowania się z rodzicami możliwe stanie się powstrzymanie ich kłopotliwych oraz raniących zachowań i ułożenie relacji z nimi na nowo - w sposób bardziej satysfakcjonujący dla obu stron.

Książka nie jest o tym jak naprawić swoich rodziców, by stali się lepszymi ludźmi. Nie jest też poradnikiem, jak uporać się z traumami z dzieciństwa, spowodowanymi zachowaniami lub zaniechaniami ze strony rodziców.

Dotyczy wyłącznie naprawy relacji z rodzicami. W tym zakresie może przydać każdemu czytelnikowi zainteresowanemu samodzielną pracą nad poprawą relacji z matką lub ojcem. Może stanowić także bardzo przydatny podręcznik dla terapeutów pracujących z osobami, które borykają się z trudnymi relacjami z rodzicami.

Przyznam się, że podczas lektury wielokrotnie zastanawiałam się, jak wykorzystać w moim gabinecie psychologicznym przedstawione w książce ćwiczenia i dla których z moich pacjentów okażą się one najbardziej pomocne.

Egzemplarz recenzencki otrzymałam od Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Zapraszam do lektury,
Wasza psycholog

Ten temat jest dla Ciebie ważny? Potrzebujesz zmian w swoim życiu? Chcesz zrozumieć przyczyny i znaleźć rozwiązania? Umów się na konsultację!