Humor - prawdopodobnie najzdrowszy mechanizm obronny

Autorem koncepcji mechanizmów obronnych jest Zygmunt Freud. Mechanizmy obronne bywają również nazywane obronami ego. To określenie dość dobrze wyjaśnia rolę, jaką pełnią w psychice. Są one nieświadomymi i nawykowymi sposobami radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami i mają za zadanie chronić jednostkę przed nieprzyjemnymi i zagrażającymi uczuciami i myślami (najczęściej chodzi o lęk, poczucie winy lub złość). Co to znaczy chronić? To znaczy zmniejszać napięcie i frustrację związane z ich przeżywaniem.

Uaktywniają się przede wszystkim w sytuacjach emocjonalnie trudnych, budzących lęk i poczucie zagrożenia. Ale uwaga! Nie stanowią one świadomych strategii radzenia sobie z takimi sytuacjami! Jednostka stosuje je nieświadomie, z automatu. W sumie bardziej odpowiednim określeniem byłoby więc raczej uaktywnianie czy uruchamianie się mechanizmów obronnych niż stosowanie. Efektem ich działania jest zredukowanie nasilenia negatywnych uczuć czy myśli, jednak bez konieczności konfrontowania się z sytuacją, która je wywołała i podejmowania działań skierowanych na jej zmianę.

W pewnym nasileniu mechanizmy występują u każdego człowieka i pełnią ważną funkcję przystosowawczą. W tym sensie są niezbędne do normalnego funkcjonowania. Jednak należy pamiętać, że stosowane sztywno i nieadekwatnie do sytuacji utrudniają funkcjonowanie i powodują zniekształcenie odbioru rzeczywistości, a w rezultacie zaburzają zachowania jednostki.

Stosowane (uaktywniające się) nadmiarowo mechanizmy obronne to spory koszt dla psychiki. Dużo energii psychicznej jest wtedy wydatkowane na obronę przed dopuszczeniem do przeżywania lęku, poczucia winy czy innych niewygodnych uczuć i może jej nie starczyć na rozwijanie bardziej twórczych sposobów radzenia sobie z rzeczywistością. Trudno jednak jednoznacznie określić, kiedy działanie mechanizmów obronnych jest "normalne", a kiedy "nadmiarowe", to kwestia bardzo indywidualna i możliwa do oceny tylko przy wzięciu pod uwagę bardzo szeroko rozumianego środowiska, w którym jednostka funkcjonuje oraz jej cech indywidualnych.

Ale mechanizm obronny mechanizmowi obronnemu nierówny. Jeśli jednostka dysponuje bogatym repertuarem mechanizmów obronnych i stosuje je elastycznie - są efektywne i pomagają zachować psychiczną równowagę. Jednym z takich przydatnych mechanizmów obronnych jest humor.

Co to znaczy, że humor jest mechanizmem obronnym? Humor jest zaliczany do tak zwanych dojrzałych mechanizmów obronnych. Dojrzałe mechanizmy obronne integrują psychikę jednostki. Często są świadomymi i wartościowymi sposobami przystosowania się do rzeczywistości. Ułatwiają codzienne funkcjonowanie, w tym budowanie relacji interpersonalnych i przeżywanie emocji. Często uważa się je za zalety danej osoby. Człowiek nie dysponuje nimi od razu, wykształcają się dopiero na pewnym etapie rozwoju psychicznego.  Ale uwaga! Pod wpływem silnego stresu i napięcia jednostka może "przełączyć się" na mniej dojrzałe mechanizmy obronne.

Humor ułatwia konfrontację się z trudnymi sytuacjami, emocjami, pozwala zdystansować się (ale nie odciąć!) od tego, co na dany moment stanowi emocjonalny problem. Zdrowy dystans do siebie i świata bywa bardzo pomocny. Dlatego warto go w sobie doceniać i korzystać jak najczęściej, byle nie nadmiarowo ;)

Dobry psycholog Warszawa zaprasza do lektury innych postów z bloga na temat mechanizmów obronnych. Znajdziecie je pod etykietą "mechanizmy obronne" ->

Ten temat jest dla Ciebie ważny? Potrzebujesz zmian w swoim życiu? Chcesz zrozumieć przyczyny i znaleźć rozwiązania? Umów się na konsultację!