Jak się bronić przed manipulacją? Przydatne sugestie

Mogłoby się wydawać, że o emocjonalnej manipulacji napisano już niemal wszystko, ale temat wciąż pozostaje aktualny. Każdy z nas miał w swoim życiu do czynienia z manipulatorem i albo padł ofiarą manipulacji albo próbowano go takim toksycznym oddziaływaniom poddać. Dlatego warto nauczyć się rozpoznawania przynajmniej niektórych rodzajów manipulacji, a także poznać sposoby radzenia sobie z nimi. Dziś przyjrzymy się emocjonalnym naciskom zakamuflowanym w niejasnych komunikatach.

Stworzono wiele definicji manipulacji, ale teoretycy i badacze są zgodni, że wszystkie rodzaje manipulacyjnych oddziaływań charakteryzują się kilkoma wspólnymi cechami. Założonym, ale zwykle ukrywanym celem manipulatora jest uzyskanie własnych korzyści (czy to materialnych czy to emocjonalnych, czy też służących osiągnięciu innego celu), zwykle ze szkodą dla osoby manipulowanej. Odbywa się to w sposób nieuczciwy, nie wprost, a metody polegają na wprowadzeniu w błąd nieświadomej niczego ofiary. Może służyć do tego zwyczajny podstęp, ale też bardziej subtelne metody, takie jak:

• wywieranie psychologicznego wpływu na podejmowane przez ofiarę decyzje i zachowania
• tendencyjny dobór informacji oraz używanych w rozmowie sformułowań
• fałszowanie obrazu rzeczywistości n przykład poprzez zatajanie niektórych faktów
• narzucanie określonego sposobu myślenia
• emocjonalne naciski, szantaż, wymuszanie.

Najczęściej manipulator ukrywa swoje działanie używając niejasnych, mętnie sformułowanych wypowiedzi, zarówno wtedy, gdy wyraża jakieś oczekiwania, jak i komunikując swoje oceny. Aluzyjne komunikaty mają za zadanie zmylić rozmówcę, utrudnić mu zorientowanie się w rzeczywistych zamiarach manipulatora, a przy okazji zafundować mu zestaw niekomfortowych, nieprzyjemnych w przeżywaniu emocji: niepokój, poczucie winy, wstyd.

Jakieś przykłady takich wypowiedzi? Proszę bardzo, przykład nr 1:

• Zrobiło by się milej, gdybyś się bardziej postarała.
• A ty mi jak zwykle nie pomożesz w sprzątaniu?
• I mam być teraz zachwycona?
• No nie wiem, czy ojciec będzie z ciebie dumny.

Zobaczmy, co się dzieje. Adresat takich komunikatów stara się zrozumieć, o co chodzi, tymczasem manipulator gra nieczysto, ale dba, aby to zakamuflować przez stosowanie nieprecyzyjnych, mało klarownych sformułowań. Ofiara skupia się na domyślaniu, co się kryje za zirytowanym czy zasmuconym tonem i czym zawiniła. Nie otrzymuje komunikatu wprost. Bo manipulator bardzo dba, aby wprost nie było. To daje mu emocjonalną przewagę.

Najczęstszym błędem jest wdawanie się w takim momencie w dyskusję z manipulatorem, próby dopytywania, o co mu chodzi, czy usprawiedliwianie się, chociaż w sumie nie wiadomo, jakie nasze zachowanie usprawiedliwienia miałoby wymagać. Przed takimi aluzyjnymi naciskami można się na szczęście bronić. Pierwszym krokiem jest nauka rozpoznawania takich mętnych wypowiedzi.

Porównajcie, oto przykład nr 2:

• Chcę, abyś częściej spędzała ze mną wieczory
• Jestem zła, że nie uczestniczysz w sprzątaniu, chciałabym, żebyś odkurzał, kiedy ja zmywam.
• Pamiętaj, proszę, na którą się umawiamy i przychodź punktualnie.
• Chcę, żebyś przestrzegał zasad, na które się z ojcem i ze mną umówiłeś.

Różnica między wypowiedziami z przykładu 1 a wypowiedziami z przykładu nr 2 jest wyraźna. Te w przykładzie nr 2 są komunikatami wyartykułowanymi wprost. Jasno i wyraźnie formułują:

• kto?
• czego?
• od kogo?
• chce

Te 4 elementy stanowią ważną wskazówkę. Dlatego w sytuacjach, kiedy mamy wrażenie, że ktoś czegoś od nas oczekuje, ale nie do końca wiemy o o chodzi i zaczynamy czuć się nieswojo, warto się uważnie wsłuchać, czy jego komunikat zawiera je wszystkie. W wypowiedziach z przykładu nr 1 brakuje przynajmniej jednego z tych elementów lub jest on wyrażony niejasno. Styl komunikowania polegający na unikaniu formułowania swoich oczekiwań wprost i przemycaniu prawdziwych intencji czy emocji pod pozorem neutralnych, niewinnych komentarzy, ewentualnie aluzji pozwala manipulatorowi skutecznie zaciemnić obraz sytuacji, a tym bardziej przebiegłym nawet wejść rolę skrzywdzonej ofiary. Dlatego, jeśli jednego z elementów brakuje lub masz co do niego niejasność - dopytuj, wyjaśniaj i drąż, aż rozmówca precyzyjnie i klarownie wyrazi swoje oczekiwania.

To asertywna reakcja służąca twojej obronie to krok drugi. Dzięki niej łatwiej radzić sobie z emocjonalnymi naciskami.

Oto przykład nr 3, czyli mętne wypowiedzi versus klaryfikujące, asertywne reakcje:

• Byłoby ładniej, gdyby w salonie był porządek - Czy czegoś ode mnie w związku z tym oczekujesz?
• Nie podoba mi się takie postępowanie! - O którym z moich zachowań mówisz i czego ode mnie w związku z tym oczekujesz?
• Trzeba to koniecznie zrobić! - Co trzeba zrobić i kogo masz na myśli?
• Chciałabym, abyś zaczął szanować potrzeby innych ludzi - Czyje potrzeby masz na myśli i o jakie potrzeby chodzi?

Przypomnę krótko, że zachowanie asertywne to umiejętność polegająca na  otwartym wyrażaniu swoich myśli, uczuć, przekonań i wartości, bez odczuwania wewnętrznego dyskomfortu i nie przy jednoczesnym zachowaniu szacunku dla drugiej osoby, bez jej lekceważenia. Asertywna postawa w takich sytuacjach to najlepsze koło ratunkowe.

Powodem, dla którego ludzie ulegają manipulacji lub naciskom często bywają trudności z odmawianiem.

Na artykuł o tym, jak asertywnie odmawiać, dobry psycholog Warszawa zaprasza już wkrótce :)

Przydatne linki:
więcej o manipulacji w Wikipedii ->
więcej postów o asertywności - >
więcej postów o komunikacji ->

Ten temat jest dla Ciebie ważny? Potrzebujesz zmian w swoim życiu? Chcesz zrozumieć przyczyny i znaleźć rozwiązania? Umów się na konsultację!