Neuroprzekaźniki związane z depresją

Z neurofizjologicznego punktu widzenia depresja stanowi skutek słabej komunikacji między korą przedczołową związaną z myśleniem a układem limbicznym odpowiedzialnym za emocje. Za komunikację pomiędzy poszczególnymi układami ludzkiego mózgu odpowiedzialne są neuroprzekaźniki.

Neuroprzekaźniki, inaczej określane jako neurotransmitery to związki chemiczne, których cząsteczki przenoszą sygnały pomiędzy neuronami (komórkami nerwowymi) poprzez synapsy. Odpowiadają też za komunikację komórek nerwowych z komórkami mięśniowymi lub gruczołowymi. Neuroprzekaźniki służą do zamiany sygnału elektrycznego na sygnał chemiczny w synapsie i do przekazywania tego sygnału z jednej komórki (presynaptycznej) do innej (postsynaptycznej).

Na depresję wpływa duża liczna układów neuroprzekaźników. Oto najważniejsze z nich:

SEROTONINA
Serotonina jest neuroprzekaźnikiem i hormonem tkankowym. Kojarzona jest przede wszystkim z układem nerwowym, jednak jej największe stężenie znajduje się w przewodzie pokarmowym, gdzie jest produkowana przez komórki chromatofilne błony śluzowej jelit. Serotonina syntetyzowana jest także w podwzgórzu, szyszynce oraz płytkach krwi. W dużym skrócie odpowiada za dobry nastrój, regulację snu i apetytu, silną wolę i motywację.

NORADRENALINA
Poprawia myślenie, koncentrację, mobilizację do działania oraz radzenie sobie ze stresem. Zwiększa pobudzenie i czujność. Przy okazji jednak zwiększa niepokój i lęk, co może prowadzić do wystąpienia zaburzeń lękowych. W reszcie ciała noradrenalina przyspiesza rytm serca i zwiększa ciśnienie krwi, powoduje uwolnienie zmagazynowanej glukozy, zwiększa także dopływ krwi do mięśni, redukuje dopływ krwi do układu pokarmowego oraz aktywność w przewodzie pokarmowym. Znacząco wyższy poziom osiąga w sytuacjach stresu oraz niebezpieczeństwa, odpowiadając za aktywowanie reakcji walki lub ucieczki.

DOPAMINA
Odpowiada za odczuwanie przyjemności i jest niezbędna przy uwalnianiu się od złych nawyków. Stanowi ważny czynnik w układzie nagrody i motywacji oraz procesach poznawczych, takich jak uwaga, pamięć, myślenie czy rozwiązywanie problemów. Substancje o właściwościach uzależniających nasilają jej wydzielanie w jądrze półleżącym i korze oczodołowo-czołowej, co stanowi jeden z najważniejszych mechanizmów odpowiadających za tworzenie się zachowań nałogowych. Odpowiada także za laktację i odczuwanie orgazmu.

OKSYTOCYNA
Wytwarzana jest w podwzgórzu, następnie wydzielana do krwiobiegu przez tylną część przysadki mózgowej. Wspiera poczucie ufności, miłości oraz więzi. Jest nazywana hormonem przywiązania. Pary na pierwszych etapach romantycznej relacji mają znacznie wyższy poziom oksytocyny niż osoby z nikim niezwiązane. Odpowiada też za zmniejszenie lęku. Oksytocyna powoduje skurcze mięśni macicy, odgrywając znacząca rolę w trakcie porodu.

GABA
Kwas gamma-aminomasłowy jest organicznym związkiem chemicznym z grupy aminokwasów. Zwiększa znacząca poczucie odprężenia i zmniejsza napięcie mięśniowe i lęk. W całym układzie nerwowym pełni funkcję głównego neuroprzekaźnika o działaniu hamującym. Kwas γ-aminomasłowy odpowiada za zmniejszanie pobudliwości i rozluźnienie mięśni. Zablokowanie jego działania powoduje wystąpienie zespołu niespokojnych nóg, a przy znacznych niedoborach konwulsje, a nawet zgon. Długotrwałe przyjmowanie agonistów receptorów GABA (leków benzodiazepinowych lub opioidowych) prowadzi do wzrostu fizjologicznej tolerancji, a więc fizycznego uzależnienia, a przy odstawieniu - do objawów abstynencyjnych.

MELATONINA
Koordynując pracę zegara biologicznego, odpowiada za regulowanie rytmów dobowych, między innymi snu i czuwania. Poprawia jakość snu. Zaburzenia snu stanowią jeden z osiowych objawów depresji (klik ->). Wytwarzanie melatoniny odbywa się wpływem światła. Oprócz szyszynki melatonina syntetyzowana jest przez siatkówkę oka oraz komórki enterochromatofilne przewodu pokarmowego. Ekspozycja organizmu na oświetlenie w porze zasypiania skutkuje znacznym zmniejszeniem jej syntezy i uwalniania, dlatego odradza się korzystanie z urządzeń elektronicznych bezpośrednio przed snem. Kiedy zachowana jest higiena snu (klik ->) i stała pora zasypiania, zaczyna się wydzielać około pół godziny przez położeniem się do łóżka. Preparaty z melatoniną są dostępne w aptekach bez recepty.

ENDORFINY
Endorfiny (skrót od „endogenne morfiny”) stanowią grupę hormonów peptydowych, wywołujących dobre samopoczucie i zadowolenie z siebie. Istnienie co najmniej 20 typów endorfin. Odpowiadają za wywoływanie stanów euforycznych, dlatego określa się je jako hormony szczęścia). Uśmierzają ból. Jeśli chcesz spowodować w swoim organizmie wyrzut endorfin, zafunduj sobie następujące aktywności i doznania:

• śmiech (a nawet samo myślenie o śmiechu)
• wysiłek fizyczny (stąd bierze się fenomen euforii biegacza, objawiającej się poprawą nastroju oraz zwiększeniem wytrzymałości i odporności organizmu na doznania bólowe)
• niektóre (przyprawy, np. papryka chili (u szczurów)
• w niektórych przypadkach akupunktura
• opalanie
• czekolada
• orgazm

ENDOKANNABINOIDY
Układ endokannabinoidowy składa się z receptorów rozmieszczonych w licznych obszarach naszego organizmu. Do ich aktywacji niezbędne są kannabinoidy – substancje endogenne produkowane przez organizm. Jednym z najlepiej znanych jest anandamid (AEA), neuroprzekaźnikiem wydzielający się podczas snu i relaksu. Duży wzrost tego neuroprzekaźnika zauważa się u biegaczy i rowerzystów, którzy w długim okresie ćwiczyli z umiarkowaną intensywnością. Wydzielający się podczas wysiłku fizycznego anandamid może wywoływać odurzenie kannabinoidowe i wystąpienie euforii biegacza.

W bardzo dużym uproszczeniu można powiedzieć, że każdy z opisanych wyżej neuroprzekaźników przyczynia się do wystąpienia innego z objawów depresji. Zaburzenia w układzie serotoniny odpowiadają za brak motywacji i silnej woli. Problemy z noradrenaliną są przyczyną trudności z koncentracją i myśleniem. Dysfunkcje w układzie dopaminy powodują złe nawyki i trudność z odczuwaniem przyjemności. Wszystkie te neuroprzekaźniki są niezbędne do właściwego funkcjonowania ogromnej liczby obwodów w całym mózgu i wszystkie na siebie oddziałują.

Depresja nie polega jednak tylko na braku odpowiedniej ilości noradrenaliny, serotoniny i dopaminy. Nie da się jej pozbyć po prostu zwiększając poziom tych neuroprzekaźników. To byłoby zbyt proste. Leczenie depresji to długotrwały proces, w którym najlepsze efekty osiąga się przez połączenie kilku elementów: farmakoterapii i psychoterapii, która wspiera wypracowanie i utrzymanie przez pacjenta zdrowych nawyków oraz zmianę myślenia na bardziej konstruktywne.

Przy okazji jako psycholog pracujący od wielu lat z osobami borykającymi się z depresją polecam książkę, w której znajdziecie więcej informacji na temat pokonywania depresji z pomocą neuronauki:
"Równia wznosząca", Alex Korb, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Ten temat jest dla Ciebie ważny? Potrzebujesz zmian w swoim życiu? Chcesz zrozumieć przyczyny i znaleźć rozwiązania? Umów się na konsultację!