Pozycje życiowe - czym są i jak wpływają na relacje z innymi oraz postrzeganie siebie - Pracownia Pomocy Psychologicznej SALAMANDRA

Podstawowa pozycja / postawa życiowa wyznacza sposób myślenia człowieka, jego zachowania i przeżywania siebie oraz otoczenia, a więc również obraz własnej osoby czy poczucie wartości. Każdy z nas odmiennie reaguje na sytuacje życiowe w zależności od przyjętej pozycji życiowej, od tego jak przeżywamy samych siebie. Pozycja życiowa kształtuje się w oparciu o nasze przekonania dotyczące siebie i innych ludzi już w bardzo wczesnym dzieciństwie.

Pozycje życiowe mają wpływ na to, jak wchodzimy w kontakty z innymi. Zaobserwować to możemy przede wszystkim w momentach dla jednostki trudnych bądź ważnych. W sytuacjach związanych ze stresem, napięciem, lękiem lub innymi silnymi emocjami bardzo często i niemal odruchowo odwołujemy się do tej podstawowej pozycji życiowej i to ona wyznacza nasze reakcje, a także to, jak "ustawiamy się" w relacji do innych ludzi - niżej, wyżej, na tym samym poziomie, co oni. Pozycja życiowa nie dotyczy jednak pojedynczego zachowania w jakiejś sytuacji, tylko oznacza uogólnioną, względne trwałą postawę.

Każdy z nas ma zaprogramowaną tylko jedną pozycję życiową, ale możliwa jest jej zmiana w wyniku zdobywania nowych doświadczeń życiowych czy pogłębionej refleksji dokonywanej podczas psychoterapii.

Pozycje życiowe z jednej strony determinują typu relacji, w jakie wchodzi dana osoba, a z drugiej rodzaje nawiązywanych przez nią relacji stanowią potwierdzenie jej głównej pozycji życiowej.

Możemy wyróżnić cztery typy pozycji życiowych, czyli cztery sposoby na to jak postrzegamy siebie oraz innych ludzi:

JA jestem OK - TY jesteś OK.
JA jestem OK -TY nie jesteś OK.
JA nie jestem OK - TY jesteś OK.
JA nie jestem OK -TY nie jesteś OK.

JA JESTEM OK - TY JESTEŚ OK
Pozycja ta należy do pozycji wygrywających. Osoba przyjmująca w życiu taką pozycję, pozytywnie ocenia siebie a także innych ludzi, akceptuje siebie i zna swoją wartość. Umie współpracować z innymi i ma łatwość dążenia do postawionych sobie celów. Potrafi obiektywnie spojrzeć zarówno pozytywne jak i negatywne aspekty danej sytuacji. Zazwyczaj są to ludzie czerpiący z wcześniejszych doświadczeń, stojący twardo na nogach, mający zdolność planowania i przewidywania konsekwencji swoich zachowań oraz decyzji. Pozycja ta określana jest także WYGRYWAJĄCY-WYGRYWAJĄCY (WIN - WIN), a więc jest silnie związana z asertywnością, czyli szacunkiem do siebie i innych.

JA JESTEM OK - TY NIE JESTEŚ OK
Osoba przyjmująca tę pozycję uważa, że jest lepsza niż inne osoby, zasługuje na więcej, jest bardziej wartościowa niż inni ludzie. Nie liczy się ze zdaniem innych i sądzi, że wszyscy są gorsi od niej i zasługują na mniej. Osoby takie najczęściej skupiają się na tym, czego inni ludzie nie potrafią zrobić, na ich brakach, a następnie im to wytykają. Nie liczą się z uczuciami innych ani ich nie szanują. Cele, które stawiają przed sobą, nierzadko są celami utopijnymi i niemożliwymi do wykonania, gdyż osoby te przeceniają swoje umiejętności i możliwości. Uważają, że nie potrzebują pomocy, bo wszystko potrafią zrobić i są przekonane, iż jeśli ktokolwiek ma być wygranym, to tylko oni. Taka pozycja jst pozycją agresora i określana jest mianem WYGRYWAJĄCY- PRZEGRYWAJĄCY.

JA NIE JESTEM OK - TY JESTEŚ OK
Osoba taka posiada bardzo niskie poczucie własnej wartości, nie ma wiary we własne możliwości, nie akceptuje siebie. Uważa, że otaczający ją ludzie są od niej lepsi: inteligentniejsi, piękniejsi, bardziej zaradni lub silniejsi. Przypisuje sobie słabości, nawet takie, których nie posiada i ma tendencję do spostrzegania tylko negatywnych aspektów siebie i swoich zachowań (przeczytaj więcej o tym zniekształceniu poznawczym KLIK ->. Osoby takie są przekonane, że nie są w stanie osiągnąć zamierzonych przez siebie celów, a rzeczy do wykonania przerastają ich możliwości. Sądzą, że wygranymi w życiu na pewno nie są one. Stawiają się niżej od innych, bywają uległe lub manipulacyjne, nie wierząc, że mogą osiągnąć swoje cele otwarcie. Taka pozycja określana jest mianem PRZEGRYWAJĄCY-WYGRYWAJĄCY.

JA NIE JESTEM OK - TY NIE JESTEŚ OK
Osoba taka pochłonięta jest marazmem życiowym, przez co widzi wyłącznie negatywne aspekty swojego funkcjonowania w środowisku, a zarazem negatywne aspekty funkcjonowania innych ludzi. Każdy dzień takiej osoby pogrążony jest w beznadziejności, a także rezygnacji. Nie wierzy ona w poprawę swojego życia, nie planuje, bo uważa, że nie ma to żadnego sensu, bo przecież i tak się nie uda. Nie angażuje się w związku z tym w nic. Niejednokrotnie osoby takie mają tendencję do zachowań nałogowych: nadużywają substancji psychoaktywnych, objadają się. W sytuacji tej może znaleźć się każdy z nas, kto aktualny przeżywa kryzys lub wyjątkowo ciężką sytuację. Taką pozycję życiową nazywamy: PRZEGRYWAJĄCY-PRZEGRYWAJĄCY.

Jaką pozycję życiową przyjmujesz?
Zapraszam do refleksji, Wasza psycholog.

Polecam także inne posty na psychologicznym blogu poświęcone tej tematyce:

Ten temat jest dla Ciebie ważny? Potrzebujesz zmian w swoim życiu? Chcesz zrozumieć przyczyny i znaleźć rozwiązania? Umów się na konsultację!